Is Schatkistbankieren interessant voor onderwijsinstellingen?

De afgelopen periode onderzochten we voor verschillende onderwijsinstellingen de herstructurering van de leningen- en derivatenportefeuille. Eén van de oplossingsrichtingen sprong er uit. U raadt het al: schatkistbankieren! In deze blog nemen we u mee wat schatkistbankieren is en wat de voor- en nadelen zijn.

Herstructurering van leningen- en derivatenportefeuilles

Een aantal onderwijsinstellingen benaderde ons de afgelopen periode met de vraag om de leningen- en derivatenportefeuille te herstructureren. Redenen van deze vraag waren divers zoals: kunnen we onze financiële positie verbeteren door de historisch lage rente? kunnen we onze renterisico’s optimaliseren? kunnen we onze overtollige middelen beter inzetten? we investeren veel en kunnen we dan meteen onze leningen- en derivatenportefeuille hierop optimaliseren?

Als professioneel treasuryadviesbureau zijn dit de leukere projecten om te doen, omdat er heel veel denkkracht gevraagd wordt. Er zijn namelijk vele wegen die naar Rome leiden in de herstructurering van de leningen- en derivatenportefeuille. Hoe pak je dit soort leuke projecten aan? Allereerst benoem je duidelijk wat het doel van de herstructurering is. Vervolgens verken je samen met de cliënt de verschillende oplossingsrichtingen, waarvan je weet dat deze een goede kans van slagen hebben. Je benoemt traditionele oplossingsrichtingen zoals het afkopen en de herfinanciering van leningen, derivaten verlengen, een combinatie van verlengen en afkopen van de derivaten. Maar we wilden ook een slag verder gaan. Waarom niet schatkistbankieren waarbij alle leningen en derivaten worden afgekocht? Zeg maar: “begin met een schone lei”. De verschillende analyses wezen al snel uit dat schatkistbankieren eruit sprong, omdat het niet alleen een behoorlijke besparing oplevert in de rentelasten voor de komende jaren, maar ook de renterisico’s vergaand geoptimaliseerd kunnen worden. Op zich bijzonder, omdat risico en rendement twee zijdes zijn van dezelfde medaille. Echter in deze projecten niet, omdat de renterisico’s zijn geoptimaliseerd en tegelijkertijd de rentelasten dalen door de concurrerende tarieven van het lenen via de schatkist. Maar wat houdt schatkistbankieren nu eigenlijk in?

Schatkistbankieren in een notendop

Schatkistbankieren is voor instellingen die een wettelijke of publieke taak uitvoeren en hiervoor gelden van het Rijk ontvangen. Dit houdt in dat zij publieke gelden aanhouden bij het Ministerie van Financiën. Sociale fondsen, agentschappen en ministeries zijn verplicht om aan schatkistbankieren deel te nemen. Ook sommige aangewezen rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) zijn verplicht tot schatkistbankieren. Onderwijsinstellingen daarentegen zijn niet verplicht om deel te nemen, maar mogen vrijwillig schatkistbankieren. Het schatkistbankieren voor onderwijsinstellingen richt zich op de onderdelen:

Rekening-courant en deposito
De basis voor het aanhouden van creditgelden is de rekening-courant. Deze rentedragende rekening-courant geldt voor dagelijks opvraagbare tegoeden. Als tegoeden voor langere tijd niet nodig zijn voor de uitvoering van de publieke taak, kunnen deze op een termijndeposito worden aangehouden. Onderwijsinstellingen blijven vrij in de keuze van hun huisbankier. Het Ministerie van Financiën heeft hiervoor overeenkomsten gesloten met verschillende banken.

Meerjarig lenen

Onderwijsinstellingen kunnen ook meerjarige leningen aantrekken voor investeringen in hun huisvesting. Als een onderwijsinstelling bij het Ministerie van Financiën wil lenen moet de onderwijsinstelling altijd goedkeuring hebben van het Ministerie van OCW. Overigens: een onderwijsinstelling die deelneemt aan schatkistbankieren kan er ook voor kiezen een lening af te sluiten bij een commerciële bank.

Vanwege de garantstelling die het Ministerie van OCW afgeeft voor leningen aan onderwijsinstellingen, voert het Ministerie van OCW een kredietbeoordeling op de financiële ratio’s van de instelling uit. De toetsing van het maximaal te lenen bedrag wordt vastgesteld op basis van een actuele taxatie van het ingebrachte onroerend goed en/of nieuwbouwproject(en). Primair- en voortgezet onderwijsinstellingen kunnen enkel een lening bij de schatkist aangaan als de gemeente de huisvestingsbedragen en het economisch eigendom van het vastgoed heeft overgedragen aan de desbetreffende onderwijsinstelling (volledige doordecentralisatie).

Voor- en nadelen van schatkistbankieren

De voordelen van het schatkistbankieren mogen duidelijk: een besparing in de rentelasten, het optimaliseren van de renterisico’s en het beginnen met een schone lei. Maar er zijn ook nadelen aan het schatkistbankieren die zeker onderwerp van gesprek moeten zijn. De belangrijkste nadelen zijn:

de aanvraag om deel te nemen aan schatkistbankieren in combinatie met een herstructurering van de leningen- en derivatenportefeuille is een tijdrovend traject. Er zijn veel partijen betrokken zoals de banken, het waarborgfonds, het Ministerie van OCW, het Ministerie van Financiën die allen hun medewerking moeten geven;
indien er leningen aangetrokken worden dan moet het vastgoed getaxeerd worden, waar extra kosten mee gemoeid zijn. En bij een eventuele verkoop van het vastgoed in de toekomst moet dit vooraf afgestemd worden;
beleggingen elders zijn niet toegestaan: aangezien alle publieke middelen bij de Staat ondergebracht moeten worden, is het ook niet mogelijk om elders bijvoorbeeld spaargelden of obligaties aan te houden of aan te gaan. Er is dus geen keuzevrijheid meer. Afhankelijk van de marktomstandigheden kan dit nadelig zijn voor het rendement van de middelen;
dagelijks inzicht in ontvangsten en uitgaven is noodzakelijk: bij schatkistbankieren zal de bankrekening van onderwijsinstelling gekoppeld worden aan de schatkist door middel van een zogenaamd ‘zero-balance systeem’. Om toch betalingen te kunnen doen terwijl er aan het begin van de dag € 0 op de rekening staat, wordt er een ‘intradaglimiet’ afgesproken. De ‘intradaglimiet’ is het bedrag dat gedurende de dag rood gestaan mag worden. Dit bedrag kan door een vooraankondiging bij de Staat verhoogd worden, wanneer er incidentele hogere uitgaven worden verwacht. Deze vooraankondiging dient wel enkele dagen van te voren doorgegeven te worden. Het is daarom van belang om dagelijks inzicht te hebben in de ontvangsten en uitgaven.

In deze casussen sprong het schatkistbankieren eruit, maar dat is niet perse een garantie voor andere casussen. Wij zijn erg benieuwd wat er de komende periode op ons pad komt en of schatkistbankieren er weer uitspringt.

Ruud Pijpers en Ynso Bart van der Meer