Het zijn bijzondere tijden. Voor de gezondheid van ons allemaal is de leef- en werksituatie van veel mensen volledig veranderd. Social distancing, thuiswerken, video-conferencing, restaurants en cafés gesloten, grote (sport)evenementen zijn afgelast en de ouderen in de verzorgingstehuizen mogen niet meer bezocht worden. Onze leefwereld volledig op zijn kop en dat zien we ook terug op de financiële markten.
Corona heeft de aandelenbeurzen doen zakken – meer nog dan tijdens de kredietcrisis – en de Coronamaatregelen jagen de rentes omhoog op de financiële markten. Sinds 9 maart steeg de 10-jaars staatsrente van min 0,67% naar circa min 0,03% afgelopen vrijdag. Een ongekende stijging. De 10-jaarsstaatsrente kwam woensdag voor het eerst sinds vorige zomer zelfs even ‘bij zijn positieven’. Bij een positieve rente moet onze minister Wopke Hoekstra weer gewoon betalen als hij de markt op gaat voor leningen van tien jaar en langer. De 10-jaars swap – benchmark voor het lenen van veel van onze klanten – steeg iets minder hard maar toch ook nog van min 0,31% (9 maart) naar circa plus 0,12% vrijdag.
Wat gebeurde er vorige week maandag 9 maart dan precies?
De Duitse overheid kondigde toen aan alle zeilen bij te zetten om de economie te stutten met een steunprogramma van € 500 miljard. Ook de Nederlandse regering liet het er vorige week dinsdagavond niet bij zitten en kondigde ook een pakket van maatregelen aan om de Nederlandse economie te ondersteunen. De Nederlandse staatsrente volgt die van Duitsland, omdat onze economieën nauw verweven zijn met elkaar. De Nederlandse staatsrente ligt hoger dan de Duitse staatsrente vanwege de kleinere markt in Nederlands staatspapier en verschillen in begrotings- en schuldpositie.
Om die tientallen tot honderden miljardensteun waar te kunnen maken, moeten Duitsland en Nederland de kapitaalmarkt op. Ook andere landen hebben aanzienlijke steunoperaties opgezet. Veel overheden gaan dus méér lenen bij investeerders in de vorm van staatsobligaties. Doordat de overheden meer obligaties gaan uitgeven, stijgt het aanbod daarvan. Dat drukt de aanschafprijs van zo’n staatsobligatie dan weer, waardoor ze relatief meer gaan opbrengen. Lees: een hogere effectieve rente geven.
Even voor de goede orde: Duitsland heeft de afgelopen acht jaar niets meer geleend op de kapitaalmarkt. En kondigt nu ineens aan: wij gaan zonder limieten investeren en dus ook lenen op de kapitaalmarkt. Daarmee klapt de situatie in één keer helemaal om, iets wat je direct terugziet in de stijgende rente. Ook in andere landen in Europa zijn de rentestanden de laatste dagen omhoog gevlogen. Vooral in Italië, dat in één maand tijd van minder dan 1% doorschoot naar 2,68%. Woensdag 18 maart tikte de Italiaanse 10-jaarsrente zelfs bijna de 3 procent aan.
Vorige week greep de Europese Centrale Bank (ECB) in. Met een hernieuwd opkoopprogramma wil zij de rente omlaag krijgen. Liquiditeitssteun aan banken en een lagere rente moet het voor bedrijven en consumenten goedkoper maken om geld te lenen, en dat is weer goed voor de economie. ECB-president Christine Lagarde kondigde aan dat de centrale bank voor € 750 miljard extra aan obligaties gaat opkopen. Daardoor komt er meer liquiditeit in de markt en worden de opgekochte obligaties weer een wat schaarser goed, wat de prijs ervan doet oplopen. Het rendement daarop, in andere woorden de effectieve rente, daalt dan juist. Daarmee maakte Lagarde een eind aan de ongekende rentestijging.
We zien ook dat het verschil tussen de 10-jaars staatsrente en 10-jaars swaprente steeds kleiner is geworden. De afgelopen weken lag het verschil tussen de 10-jaars swap rente en de 10-jaars staatsrente op bijna 0,3%. Dit verschil is sinds 9 maart steeds kleiner geworden. De rente die sectorbanken betalen voor hun funding loopt vanwege hun staats-gerelateerde activa daarom ook op. Dat is ook een van de redenen waarom een aantal banken hun spreads ten opzichte van de swapcurve op (geborgde) leningen de afgelopen weken ook verhoogd hebben. Het is moeilijk te zeggen wanneer de rentestijging tot stilstand komt of zelfs weer gaat dalen. Dat gebeurt alleen als overheden stoppen met grootschalige economische steunpakketten en dat hangt er sterk vanaf hoe het virus zich verspreidt, hoe lang we nog in deze bijzondere situatie zitten en wat de schade is die dit virus aan de economie gaat toebrengen.
Voor nu wens ik een iedereen een goede gezondheid toe en “let een beetje op elkaar”.
Ruud Pijpers