‘Inflatie is als een dictatuur. Als ze eenmaal aan de macht is, is het des te moeilijker ertegen te vechten’ zei een Duitse bankier ooit. En gelijk had hij!

Inflatie: van saai naar spraakmakend

Jarenlang was inflatie het saaiste cijfer van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het zwierf rond de 2%, soms iets erboven, soms iets eronder, met hier en daar een piek boven de 3%. Maar de laatste tijd lijkt het alsof we in een achtbaan zitten. Twee jaar geleden zagen we dubbele inflatiecijfers voorbijkomen, met Nederland als één van de Europese koplopers met een inflatoire druk van zelfs 17%! Wel met één kanttekening: het CBS telde alleen de prijzen van nieuwe energiecontracten mee en niet die van bestaande. Foutje bedankt! In oktober 2023 beleefden we een korte periode van deflatie, en in juni 2024 is de inflatie in Nederland weer 3,2%.

Het is niet zo gek dat inflatie nu het meest geraadpleegde cijfer van het CBS is. Inflatie beïnvloedt namelijk veel, van loononderhandelingen en huurprijzen tot koopkrachtbeleid en het monetair beleid van de centrale banken.

Hoge inflatie: tijdelijk of structureel?

Een stijging of daling van de inflatie ontstaat altijd door een schok tussen vraag en aanbod. Niets meer dan dat! Het kan bijvoorbeeld zijn dat er plotseling een sterk stijgende vraag is naar bepaalde producten. Bijvoorbeeld in de coronaperiode besloten veel mensen hun huis op te knappen (veel vraag) en tegelijkertijd waren er productie- en leveringsproblemen door de lockdowns (weinig aanbod), waardoor de prijzen van bouwmaterialen enorm stegen. Een plank hout bij de Gamma werd in die tijd bijna 300% duurder, weet ik uit eigen ervaring. Het kan ook komen door stijgende kosten voor bedrijven, zoals de fors hogere energieprijzen door de oorlog in Oekraïne, die vervolgens werden doorberekend aan de consument.

Vaak is hoge inflatie tijdelijk, maar soms wordt het structureel. In de jaren zeventig leidde de bekende loon-prijsspiraal tot langdurige inflatie. Hoge olieprijzen zorgden voor prijsstijgingen, die onder druk van vakbonden leidden tot loonsverhogingen, wat weer tot hogere prijzen leidde.

Onlangs waarschuwde het IMF nog voor hardnekkige inflatie en daarmee een langdurig hogere rente door hoge loongroei. (zie artikel FD 16 juli 2024: “IMF vreest hardnekkige inflatie en langdurige hogere rente”).

Waarom 2% inflatie?

Vrijwel alle centrale banken streven naar prijsstabiliteit met een inflatie van 2%. Maar waarom niet 0%, vraagt u zich misschien af, want dat is toch echte prijsstabiliteit? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat gepubliceerde inflatiecijfers van alle wereldwijde CBS-en altijd een opwaarts vertekenend effect hebben. Ofwel de gemeten inflatie is hoger dan de werkelijke inflatie. Zeker in een koopjesland als Nederland, waar we dol zijn op kiloknallers en BlueMondays, zou een ‘gemeten 0% inflatie’ dus in werkelijkheid deflatie betekenen. En dat willen centrale banken weer niet, want dan stellen mensen hun aankopen uit en komt de economie tot stilstand. Die 2% inflatie fungeert eigenlijk als smeermiddel voor een stabiele en gematigde economische groei.

Maar waar komt die 2% streefinflatie dan vandaan en waarom niet 3%? De 2% streefinflatie komt uit Nieuw-Zeeland. Daar kampte de economie in de jaren ’70 en ’80 met zeer lage groeicijfers en een double digit inflatie. Om de economie aan te zwengelen en de hoge inflatie te beteugelen werd er in 1988 een wet aangenomen die de centrale bank op grotere afstand moest zetten van de politiek.  De centrale bank kreeg de doelstelling mee om te sturen op een gematigde inflatie. Maar ja, wat is een gematigde inflatie? Dit leverde onder de Nieuw-Zeelandse economen behoorlijk wat discussie op. De knoop werd uiteindelijk doorgehakt door de president van de centrale bank destijds, Don Brash. Hij besloot dat gematigde inflatie gelijk is aan 2%.  Niet vanwege een wetenschappelijke onderbouwing, wat je wel zou verwachten, want Don Brash was Doctor of Philosophy in Economics en een gerenommeerd universitair docent. Het was ook geen optimum zei Don Brash, maar gewoon omdat hij vond dat 2% lekker klinkt.

Na de invoering van deze wet krabbelde de economie van Nieuw Zeeland in no-time op en daalde de inflatie tot het gewenste streefniveau. Het succes van deze Nieuw-Zeelandse aanpak werd wereldwijd door de centrale banken omarmd. Sindsdien lijkt het of de 2% de heilige graal is. Komt de inflatie boven de 2% uit dan grijpen centrale banken in door de rente te verhogen en andersom.

Saillant detail: de Nieuw-Zeelandse centrale bank stuurt sinds kort op een bandbreedte van de inflatie tussen de 1% – 3%.

Wat hangt er nog in de lucht?

De financiële markten verwachten dat de ECB dit jaar nog twee renteverlagingen in petto heeft, één in september en één in december. Uiteraard mits het Europese inflatiecijfer dit toelaat. Christine Lagarde heeft aangegeven dat alles nog open staat, maar dat de inflatoire druk geleidelijk wel aan het afnemen is. Tegelijkertijd zijn er nog zeker risico’s te noemen voor hogere inflatie.

De Bank der Centrale Banken (BIS) waarschuwde onlangs nog dat de inflatie zomaar weer eens kan opleven door hogere lonen en dat staat nog los van het eventuele effect van hogere overheidsuitgaven en de geopolitieke spanningen op de prijzen (zie artikel FD 30 juni 2024: “Bank van centrale banken waarschuwt voor commercieel vastgoed en opleving inflatie”).

Gemiddeld willen vier van de tien centrale banken de komende jaren dan ook een groter deel van de reserves in goud aanhouden, als bescherming tegen inflatie, onrust in de wereld en de ontsporende Amerikaanse staatsschuld (zie artikel FD 22 juli 2024: “Oorlog en inflatie duwen centrale banken richting fysiek goud”).

En dan hebben we het nog niet eens over de langdurige inflatoire ontwikkelingen die ons te wachten staan, zoals een verder verkrappende arbeidsmarkt door de vergrijzing (hogere lonen) en de hoge kosten van de energietransitie.

De hogere inflatie heerst nog steeds en geeft zich niet zomaar gewonnen.

Hou je vast, de achtbaanrit is nog niet voorbij!

Ruud Pijpers

Reageren op dit bericht? Stuur ons een bericht onder vermelding van ‘Marktperspectief’.